Je hoort het steeds vaker: ‘Equine Odontoclastic Tooth Resorption and Hypercementosis’, kortweg EOTRH. Een aandoening aan de tanden, die ontzettend pijn doet. De oplossing is het operatief verwijderen van alle tanden. Dat lijkt erg ingrijpend en dat is het ook, al kan een paard goed zonder. Hoe moet je een paard verzorgen die deze ingreep heeft ondergaan en hoe zorg je dat hij daarna genoeg voeding binnen krijgt? Dierenarts Esther van Herwaarden van Paardenkliniek Hollands Kroon geeft uitleg.
- Is EOTHR een echte ‘oude paarden kwaal’?
“De term EOTRH duikt de laatste jaren inderdaad steeds vaker op. Het jongste paard dat ik heb behandeld die klinische symptomen van deze aandoening vertoonde was 16 jaar. De gemiddelde leeftijd van de patiënten is 22 à 23 jaar. Maar ik wil wel een kanttekening maken. EOTRH is alleen met zekerheid vast te stellen door een patholoog na een onderzoek van de verwijderde tanden. Dat gebeurt zelden. Gemakshalve worden problemen met de snijtanden EOTRH genoemd, maar of dat in alle gevallen zo is, is dus de vraag.”
- Hoe lang duurt een operatie?
“Dat hangt er helemaal van af hoeveel tanden eruit moeten. Sommige dierenartsen verwijderen altijd alle twaalf snijtanden meteen, maar als er niet aangetaste exemplaren tussen zitten, haal ik alleen weg wat nodig is. Moet alles eruit, dan ben je wel zo’n twee uur bezig. Breken er stukken af, dan duurt het nog langer. Om te voorkomen dat er iets blijft zitten wat kan gaan ontsteken, maken we ter controle röntgenfoto’s.”
- Hoe ingrijpend is zo’n ingreep voor paarden op leeftijd?
“Bij ons gaan de paarden niet volledig onder narcose, omdat het weer opstaan na een operatie bij oudere paarden ook problemen kan geven, als ze stijver zijn of artrose hebben. Wij verdoven alle zenuwen en slijmvliezen in de mond, zodat we de ingreep bij een staand paard kunnen verrichten. Dat is iets minder ingrijpend, maar nog steeds best heftig voor een paard. Maar we doen het niet zomaar, het is dan echt nodig. En we doen er alles aan om te voorkomen dat ze iets voelen. Alleen als er sprake is van ernstige ontstekingen, lukt dat soms niet helemaal en is het wel even akelig voor een paard.”
- Er blijven gapende gaten in de kaak achter. Worden die gehecht?
“Zeker als er sprake is van aangroei, waardoor er van die pingpongballen aan de wortels zitten, dan ziet het er inderdaad best heftig uit als dat er net uit is. Sommige dierenartsen hechten dit, ik doe het niet. Hechtingen blijven meestal niet zitten en het maakt naar mijn ervaring geen verschil in snelheid van genezing. Ik wiebel de tanden heen en weer tot ze losser zitten en trek ze er dan uit, waarna het gat goed wordt schoongemaakt. Sommige artsen kiezen ervoor om in één keer een hele botflap te openen om alles in één keer weg te halen. In dat geval wordt er wel gehecht.”
- Wanneer mag het paard mee na huis?
“Ik doe gaasjes in de wonden. Die mogen er een dag later uit, maar daarvoor moet een paard soms wel eerst weer worden gesedeerd, want ze laten het niet allemaal zomaar toe. Dus pas daarna mogen ze naar huis. Als er maar één of twee tanden zijn weggehaald kunnen ze soms wel dezelfde dag naar huis. Als ze verhoging krijgen of ander ongemak vertonen, moeten ze wat langer in de kliniek blijven tot ze zich beter voelen.”
- Hoe moet de eigenaar het schoonhouden?
“Het advies is om de holtes iedere dag goed uit te spoelen met een spuitje, uiteraard zonder naald eraan. Maar niet alle paarden zijn daarvan gediend. In dat geval kun je ook een tuinslang in de mondhoek doen en de mond daarmee spoelen. In de beginfase krijgen de paarden ook metacam, dat is een onstekingsremmer die tevens pijnstillend werkt. Ruinentanden is een ander verhaal. Die zitten veel dieper en hebben een vorm van een banaan. Dat geeft dus diepere gaten, waar we gaasjes in doen met honingzalf, want dat is met spoelen niet schoon te houden. Om de drie à vier dagen komen we langs om die te vervangen, tot het lichaam voldoende herstellend weefsel heeft aangemaakt. Antibiotica geven we alleen als er veel omringend weefsel ernstig is aangetast. Maar dat zijn uitzonderingen en als dat nodig is, beginnen we daar vaak al mee vóór de ingreep, om de ontstekingen te verminderen.”
- Wat mag een paard eten na de ingreep?
“Eigenlijk alles wat hij daarvoor ook kreeg. Het moet alleen wel makkelijk te pakken zijn, want hij kan geen kracht zetten. Dus geen hooinet of kort gras in een wei. Losgeschud hooi van de grond en slobber gaat prima. Verbazingwekkend genoeg eten ze allemaal meteen. De kiezen doen het gewoon, dus ze werken het voedsel daar naartoe om het te vermalen. Maar ze kunnen niets afbijten. Geef ze in deze fase geen stukjes wortel of harde brokjes. Je wilt niet dat er iets in de holtes komt. Voer in stukjes is sowieso niet zo verstandig voor paarden op leeftijd, in verband met het risico op slokdarmverstopping.”
- Soms wordt bij paarden EOTRH geconstateerd nadat ze ernstig zijn vermagerd. Daar komt een ingrijpende operatie overheen. Hoe zorg je dat ze dat aan kunnen?
“Voorafgaand aan een EOTRH ingreep krijgen paarden een uitgebreid gezondheidsonderzoek. Ik wil weten hoe het met de overige organen zit en of ze bijvoorbeeld geen PPID hebben, want dat beïnvloedt de wondgenezing. Als een paard erg mager wordt, is EOTRH bijna nooit de enige oorzaak. Ze moeten dan eerst op krachten komen en daarvoor nemen we het totale management onder de loep. Extra bijvoeding met slobber en plantaardige olie of extra medicatie kan nodig zijn om te zorgen dat ze de operatie aan kunnen. Het is ook belangrijk dat vóór een ingreep de kiezen helemaal op orde worden gebracht, want behandelen daarna wordt lastiger. Het gebruik van een gebit-spreider wordt onaangenamer zonder snijtanden.
- Wanneer zijn de gaten dichtgegroeid?
“Al heel snel na de ingreep ontstaat er reparatieweefsel. Meestal zijn de gaten na een week of zes dichtgegroeid. Dan moet het weefsel zich nog aanpassen aan de nieuwe functie. Er ontstaat een soort eeltlaag, waarmee een paard zich prima kan redden.”
- Wanneer kan een paard weer grazen en wat voor soort gras is goed voor ze?
“Het is ongelooflijk hoe snel en goed paarden zich na zo’n ingreep aanpassen. Na een maand of twee à drie zie je dat ze grazen met behulp van hun tong en lippen. Een hooinet is niet fijn voor ze, maar gras eten lukt wel. En omdat de pijn weg is, zie je ze opleven. Je staat ervan te kijken hoe vrolijk ze dan weer kunnen zijn.”
Tekst: Tessa van Daalen
Foto: Marlies Trap
