Maandagziekte klinkt als iets dat je hebt als je na het weekend moeilijk uit je bed komt. Als een paard het heeft, is de oorzaak echter anders en heeft hij veel pijn.

Spieren hebben energie nodig om hun werk te doen. Die energie krijgt een paard binnen via voeding. Als dit met elkaar in verhouding is, dus als de energie die er binnenkomt wordt opgebruikt, dan is er niets aan de hand. Het gaat mis op het moment dat een paard wél energie binnen krijgt, maar niet genoeg beweegt, waardoor brandstof ophoopt in de spiercellen. Wordt hij een dag later aan het werk gezet, dan ontstaan er ineens zoveel afvalstoffen in de vorm van melkzuur, dat het lichaam die niet snel genoeg kan afvoeren. Hierdoor kunnen de spiercellen zelfs scheuren. Het veroorzaakt hevige stijfheid, pijnlijke harde spieren in de achterhand en het paard wil niet bewegen. Vaak gaan ze ook zweten of trillen. De stoffen die uit de gescheurde cellen lopen zorgen ervoor dat de urine bruin kleurt. Deze stoffen zijn erg slecht voor de nieren.

Krachtvoer
Deze vorm van spierbevangenheid wordt in de volksmond ook wel ‘maandagziekte’ genoemd, omdat het in vroeger tijden bij werkpaarden vaak op maandag voorkwam. Die kregen dan gewoon elke dag standaard een hoeveelheid krachtvoer, óók op zondag als er niet werd gewerkt. Het probleem had eenvoudig voorkomen kunnen worden door de hoeveelheid energierijke voeding op een rustdag sterk te verminderen. Het is wel belangrijk te beseffen dat dit gaat om koolhydraatrijk krachtvoer en niet om ruwvoer. Dat laatste heeft een paard nagenoeg onbeperkt nodig om zijn spijsvertering gezond te houden en veroorzaakt normaal gesproken geen problemen.

Symptomen
Maandagziekte kan dus eenvoudig worden voorkomen door een beter voermanagement. Het is een vorm van spierbevangenheid. Dat kan ook andere oorzaken hebben. Het kan bijvoorbeeld ontstaan na een te zware inspanning of door bepaalde stofwisselingsziekten. De symptomen zijn ongeveer hetzelfde en kunnen variëren in ernst: stijfheid, harde spieren (meestal het duidelijkst in de achterhand), niet willen lopen en bruinrode urine. Als het bloed wordt onderzocht zit daar een zeer sterk verhoogd gehalte aan spierenzymen in. In zeer ernstige gevallen kan spierbevangenheid zelfs leiden tot de dood.

“Belangrijk is om een paard met deze symptomen niet meer te laten bewegen, vervoer hem ook niet, want dan ontstaat er alleen maar meer schade”, zegt paardenarts Yteke Ele van de Universiteit Utrecht. “Bel meteen je dierenarts, die kan het paard onderzoeken en indien nodig via een infuus vocht toedienen, zodat de nieren doorspoelen. Dat kan schade voorkomen. Daarnaast kan de dierenarts medicatie geven zodat je paard iets comfortabeler wordt en de ontsteking in de spieren wordt afgeremd. Houd je paard in de tussentijd warm. Laat hem niet eten, maar wel drinken.”

Gevoeliger
Als een paard eenmaal maandagziekte of een andere vorm van spierbevangenheid heeft gehad, blijft hij daar vatbaarder voor. Het is verstandig om dan samen met je dierenarts het management van je paard tegen het licht te houden, denk hierbij vooral aan voeding en beweging. Let er daarnaast op dat je een paard niet overbelast. Heb je een (ouder) recreatiepaard waarmee je niet meer zoveel doet, ga dan niet ineens een hele lange intensieve rit maken en dan weer dagenlang niet. Zorg voor een geleidelijke opbouw en stabiele bewegingsintensiteit, dus vermijd piekbelasting.

Tekst: Tessa van Daalen
Foto: Patricia de Boer

Met ruim 60 jaar ervaring in het verzorgen van oudere paarden delen wij graag onze kennis. Dit kennisartikel word je gratis aangeboden door Stichting De Paardenkamp. Dankzij de steun van giften en donateurs kunnen wij deze waardevolle informatie blijven delen. Help je mee om ons werk te ondersteunen?