Rust roest. Dat gezegde is echt waar. “Zelfs als een paard alleen nog maar kan stappen, is het verstandig om dat met hem te doen”, zegt fysiotherapeute Gisella Bartels. Ze geeft een aantal tips wat je kunt doen om je oudere paard langer fit te houden.

De fysieke toestand van je paard maakt veel verschil in wat je nog met hem kunt doen. Gisella: “Dat hangt echt van het paard af, zeker als ze op leeftijd zijn. Sommige kunnen tot ver in de twintig nog prima worden bereden. Maar kan dat om wat voor reden dan ook niet meer, dan is het verstandig om met een fysiotherapeut samen een plan te maken wat je nog wél kunt doen.”

Ook voor paarden is een goede ‘core-stabilteit’ belangrijk. “Je kun al werken aan die rompstabiliteit door hem bijvoorbeeld tijdens het poetsen een beetje heen en weer te wiebelen, zodat hij steeds zijn balans moet houden. Doe dat over zijn hele lichaam. Het lijkt misschien weinig, maar daardoor moet hij zichzelf stabiliseren en daarvoor spieren activeren. Er bestaan ook speciale wiebelkussens, waar je hem met zijn hoeven op kunt zetten om dit te bereiken. Ook een goede oefening is zijn rug hol en bol laten maken, bijvoorbeeld door hem met een wortel te verleiden zijn neus naar beneden en tussen zijn voorbenen te brengen.”

Bouw rustig op

Nog zo’n gezegde wat zeker van toepassing is op het ouder wordende paard: use it or lose it. Oftewel: als een paard in een weide alles binnen handbereik heeft, beweegt hij te weinig en verdwijnt mobiliteit en flexibiliteit. Ook al trekken ze af en toe een sprintje, als ze verder niets doen, is dat toch niet genoeg. Gestage, rustige beweging met een lage intensiteit is een gezondere training. Gisella: “Als het voor een paard teveel is om twintig minuten te wandelen of oefeningen te doen, kijk dan of je het kunt opsplitsen in twee sessie van tien minuten. Heeft je paard enige tijd niks gedaan wegens een blessure, zorg dan voor een rustige opbouw en ga niet ineens heel lang met hem aan de slag. Wat je ook doet, blijf je paard observeren, vooral ook de dag erna. Zijn de benen dikker, hoe komt hij uit zijn stal? Soms moet je een stapje terug doen, bijvoorbeeld door om de dag met hem te bewegen.”

Therapie

Gisella vindt het verstandig om regelmatig een goede dierfysiotherapeut of osteopaat je paard te laten controleren. Zeker als hij ouder is en misschien niet meer actief wordt gebruikt. “Die kan kleine pijntjes ontdekken die paarden niet altijd duidelijk laten zien. Het zijn nou eenmaal vluchtdieren, die van nature geen zwakte tonen. Als een paard een beetje stijf is, kan een deskundig therapeut ze subtiel losmaken. Ervaring is daarbij belangrijk, want het is niet altijd verstandig om ze helemaal los te maken. Je moet zoiets doen met respect voor het oudere lichaam. Sommige beperkingen zijn functioneel. Het is het mooiste als iemand je paard al langer kent en daardoor goed weet hoe hij comfortabel is.”

Balkjes lopen

Krachttraining is altijd zinvol, zelfs als je alleen aan de hand kunt werken met een paard. Gisella: “Is hij redelijk gezond, wandel dan naar een heuvel en ga die een paar keer op en af. Houd er wel rekening mee dat je ook nog terug naar huis moet lopen, dus maak hem niet te moe. Geen heuvel? Laat hem overgangen doen. Van halt naar stap en terug, of nog mooier, van stap een paar passen aandraven en weer terug.”

Voor de coördinatie is het nuttig om slalom om pylonen te wandelen. “Leuk voor de geestelijke afwisseling. Je kunt je paard ook eens voorzichtig over balkjes laten stappen. Begin met eentje en zorg dat hij echt zijn benen optilt, maar niet springt. Als dat goed gaat kan je de balk steeds iets hoger leggen of een cavaletti gebruiken. Meeste paarden vinden dit leuk, maar blijf wel goed kijken of je niet teveel vraagt.” Paarden die onder het zadel oefeningen als schouderbinnenwaarts en travers hebben geleerd, kun je dit vaak snel leren om aan de hand te doen. Gisella raadt af ze dat nog aan te leren als ze al oud en stijf zijn. “Wil je dit soort dingen aan de hand doen, neem dan een paar lessen bij een ervaren grondwerk-instructeur, zodat je de aanwijzingen op de juiste manier geeft.”

Doseren

Het toverwoord bij oefenen met oudere paarden is doseren. “Paarden veranderen, het weer heeft ook invloed. Als de bespiering op een bepaalde plek ineens wegvalt, kan hij ergens pijn hebben. Ga dan niet als een gek trainen om die spieren weer op te bouwen, maar laat eerst onderzoeken waardoor het is ontstaan. Leer te voelen en pijn te herkennen.” Ze vindt dat oudere paarden minstens zoveel zorg en aandacht op dit gebied nodig hebben als hun jongere soortgenoten. “Zeker als ze gewend zijn om een bepaalde taak te hebben, zijn ze vaak gelukkiger als ze nog wat mogen doen. Het is fijn als ze hun werkzame leven min of meer op een lager pitje mogen voortzetten. En je houdt ze echt langer fit door ze een klein beetje aan het werk te houden, al is het een wandelingetje.” Nog een tip? Film je paard één keer per maand in stap en draf, zodat je de beelden kunt vergelijken en verschillen ziet. Voel regelmatig zijn lichaam af of ergens een warme plek zit of een zwelling.”

Interactie

Bij De Paardenkamp wordt niet met de paarden getraind. Maar door de wijze waarop ze worden gehouden, bijvoorbeeld in het Paddock Paradise met de verschillende voerstations en bodemsoorten, wordt beweging wel gestimuleerd. Beheerder IJsbrand Muller: “We merken dat dat echt een positief effect heeft op hun gezondheid. De paarden die individuele zorg nodig hebben staan dagelijks in een grote groep buiten. Ze lopen heen en weer van stal naar hun veld en hebben daar veel interactie met soortgenoten, waardoor ze nooit lang stilstaan.”

Tekst: Tessa van Daalen
Foto: Nikki de Kerf