Ook al ziet het er op het oog schoon uit, slootwater als drinkwater voor paarden gebruiken is een risico. Het kan namelijk een te hoog gehalte aan ijzer bevatten. “Jaarlijks zien we een tiental gevallen van ijzervergiftiging, in veel gevallen met dodelijke afloop”, zegt Dr. Mathijs Theelen, specialist inwendige ziekten van het paard, van de Universiteit van Utrecht.

Het meeste risico op een hoog ijzergehalte heb je bij sloten in poldergebied. In Nederland zit van nature veel ijzer in diepere bodemlagen. In polders is veel waterdruk vanuit de bodem en dan wordt ijzer mee omhoog gevoerd. “Maar ook als er ergens een bron is geslagen, kan dat water veel ijzer bevatten”, waarschuwt Dr. Theelen. Hoewel hij ijzervergiftiging bij paarden zeker geen onzin noemt, is het niet waar dat ze al van een paar slokjes ziek worden. “Het zorgt pas voor problemen als paarden er lang van drinken. Er zijn gevallen van maanden tot een jaar, maar meestal wordt het pas na meerdere jaren opgemerkt.”

Opstapeling
Het lastige van ijzervergiftiging is dat je het pas merkt als het te laat is. Dr. Theelen: “Een paardenlichaam kan ijzer opnemen, maar niet uitscheiden. Het hoopt zich dus op. Aanvankelijk door te binden aan een eiwit in bloed. Raakt dat verzadigd, dan wordt het opgeslagen in de lever. Dat zie je ook nog niet aan een paard. Maar als er nog steeds ijzer binnenkomt en zowel het bloed als de lever zitten vol, krijg je schade aan de levercellen, die dan één voor één stuk gaan. Het wordt ook wel in andere organen opgeslagen, of in hersenen en gewrichten.”

Kolder
Paarden met een chronische ijzervergiftiging worden mager, de vacht wordt dof en ze gaan afwijkend gedrag vertonen als de lever echt uitvalt. Dr. Theelen: “Dat werd vroeger wel ‘kolder in de kop’ genoemd. Je hebt daar twee varianten van. Of paarden worden suf en passief, maar er komt ook een vorm voor, waarbij brave paarden ineens agressief worden of zelfs met hun hoofd tegen de muur slaan.”

Behandeling
Als een paard zo ver heen is, is de lever zo erg beschadigd dat er eigenlijk geen redden meer aan. “Als er meerdere paarden bij elkaar staan en uit bloedonderzoek, echo’s en biopten blijkt dat de andere paarden er iets minder slecht aan toe zijn, dan bestaat er wel een medicijn dat ijzer uit hun lichaam kan afvoeren. Dat kost alleen wel enkele honderden euro’s per maand. Er is nog een ouderwetse aanpak die soms oplossing biedt: aderlaten. Daarbij laat je bloed dat dus vol ijzer zit weglopen. Om dat aan te vullen gaat een paard nieuw bloed aanmaken. Voor rode bloedcellen is ijzer nodig, dus dan lost de natuur het probleem zelf op.” Dr. Theelen legt uit dat de momenteel populaire behandelingen met bloedzuigers hiervoor niet afdoende zijn. “Je moet echt wel zo’n vijf liter bloed aftappen, dat red je niet met een paar van die beestjes.”

Uit de kraan
De beste oplossing is dit risico voorkomen door je paard geen slootwater te laten drinken, maar leidingwater. Kan dat niet, bijvoorbeeld omdat je paard op een afgelegen plek staat, laat het water dan testen. “Vaak zijn ijzerhoudende sloten oranje van kleur, maar niet altijd. Dus hoe het eruit ziet is geen goede indicatie.” Neem de uitslag van de test mee naar je dierenarts en overleg of het water geschikt is als drinkwater.

Aangezien het ijzergehalte van de bodem in Nederland stijgt, zit het ook in gras en het ruwvoer wat daarvan wordt gewonnen. Levert dat geen problemen op? “Die gehalten zijn veel minder hoog en nog niet zorgelijk.”

Tekst: Tessa van Daalen

Met ruim 60 jaar ervaring in het verzorgen van oudere paarden delen wij graag onze kennis. Dit kennisartikel word je gratis aangeboden door De Paardenkamp. Dankzij de steun van giften en donateurs kunnen wij deze waardevolle informatie blijven delen.