Staat je paard plotseling hevig te kokhalzen en komt er viezigheid uit zijn neus? Dan bestaat de kans dat hij een slokdarmverstopping heeft. Zeker bij oudere paarden is dit een risico. Maar je kunt het met goed management proberen te voorkomen.
De slokdarm loopt vanaf de keel van een paard naar de maag. Stel het je voor als een slang van ruim een meter lang, met een kleine doorsnede, maar in de breedte wel uitrekbaar tot een paar centimeter. De slokdarm heeft een hele reeks sterke kringspieren, die onafhankelijk van elkaar kunnen samentrekken, waardoor voedsel naar de maag wordt geduwd. Dit heet een ‘peristaltische beweging’. Die spieren zijn behoorlijk sterk, want het voedsel beweegt tegen de zwaartekracht in als een paard staat te grazen. Maar bij oudere paarden neemt die beweeglijkheid soms af, waardoor ze eerder kans lopen op problemen.
Geen stukjes wortel
Als er in de slokdarm een prop voer blijft hangen, kan er een verstopping ontstaan. Dat is een benauwde en pijnlijke gebeurtenis voor een paard. Hij stopt acuut met eten. Het ziet er akelig uit, alsof hij gaat stikken. Omdat speeksel en voedsel niet verder kan, loopt het terug en komt het als kwijl uit zijn mond en neus. Sommige paarden gaan zweten, hoesten of kokhalzen.
Zo’n voerprop kan ontstaan als een paard te snel eet, of niet goed kauwt. Dat kan bijvoorbeeld gebeuren als een paard ernstige gebitsproblemen heeft. Op oudere leeftijd neemt de kwaliteit van het gebit vaak af doordat de tanden en kiezen afslijten. Kauwen wordt daardoor lastiger. Geef ze daarom ook geen stukjes wortels, appels of bieten. Als ze kiezen missen, kunnen ze dat niet genoeg vermalen en slikken ze dit in een keer door, waarna de stukken kunnen blijven hangen.
Schrokken
Te gulzig eten is ook een risico. Dat gebeurt bijvoorbeeld als paarden last hebben van voernijd of als ze langere tijd geen voer hebben gehad. Het is verstandig om alle paarden op stal tegelijk te voeren en een ruwvoerproduct, bijvoorbeeld luzerne, door het krachtvoer te mengen, wat ket kauwen bevorderd.
Als een paard is verdoofd voor een medische ingreep, mag hij daarna enige tijd niet eten. Dat kan namelijk eveneens effect hebben op het kauwen, waardoor een slokdarmverstopping op de loer ligt. Berucht is ook het eten van bietenpulp dat niet of onvoldoende is geweekt, waardoor het gaat uitzetten als het in aanraking komt met speeksel.
Longontsteking
Hoewel het er akelig uit ziet, lossen de meeste slokdarmverstoppingen na enige tijd vanzelf op. Dwing een paard niet te lopen, laat hem zoveel mogelijk vrij bewegen en zelf doen waar hij zich prettig bij voelt. Het is wel verstandig om je dierenarts te bellen, zodat die kan ingrijpen als de verstopping niet vanzelf verdwijnt. Een dierenarts kan een injectie met een ontspannend middel geven en via een slang door de neus proberen de verstopping met lucht of water weg te krijgen. Het is voor de dierenarts belangrijk om te weten wat het paard heeft gegeten, zodat er een betere inschatting kan worden gemaakt van de ernst van de situatie.
Als een paard met een slokdarmverstopping erg gaat hoesten of zich verslikt, kan er speeksel met voedselresten in de longen komen, wat in sommige gevallen tot longontsteking leidt. Daarom is het belangrijk om na een slokdarmverstopping het paard een paar dagen goed in de gaten te houden en twee maal daags zijn temperatuur op te nemen. Wordt hij sloom, hoest hij of krijgt hij koorts, waarschuw dan meteen je dierenarts.
Wat is de oorzaak?
Het is belangrijk om uit te zoeken waardoor de slokdarmverstopping is ontstaan, zodat er geen herhaling plaatsvindt. Bij oudere paarden is het gebit vaak de oorzaak. Voor alle paarden, maar zeker voor deze groep, is het belangrijk om minimaal eens per jaar een gecertificeerde dierenarts/paardentandarts te laten komen om het gebit te controleren.
Als een paard eenmaal een flinke slokdarmverstopping heeft gehad die lang aanhield, kan dat voor blijvende schade aan de slokdarm zorgen, waardoor het risico op herhaling groter is. In uitzonderlijke gevallen is er sprake van een tumor, die voor vernauwing van de slokdarm zorgt. Zo’n vernauwing kan ook ontstaan bij ontstekingen of een aangeboren afwijking. Aan die blijvende schade is helaas vaak weinig te doen. Soms lukt het om met aangepaste voeding deze paarden te helpen, maar dat valt lang niet altijd mee. Je dierenarts kan je adviseren wat de beste aanpak is voor jouw paard, als hij dit probleem heeft.
Smeltsnoepjes
IJsbrand Muller, beheerder van de Paardenkamp heeft wel een paar keer zo’n slokdarmverstopping meegemaakt bij één van de bewoners, maar geeft aan dat het behoorlijk zeldzaam is. “Ik denk dat dat komt omdat ons hele management en voerbeleid is afgestemd op oudere paarden. Wij hakselen ons ruwvoer, zodat de paarden met minder goede gebitten het toch nog kunnen kauwen. Paarden die het krijgen geven we geen brokken meer. Zij krijgen geweekte bietenpulp aangevuld met grof gemalen tarwezemelen. Of we maken de brokken heel erg nat en doen daar zemelen door, zodat het nog enigszins structuur heeft. Het is belangrijk voor de spijsvertering dat paarden wel ruwvoer binnen blijven krijgen, dus als kauwen op gras of hooi niet meer lukt, moet je op een andere manier voor vervanging zorgen.”
Bij de ingang van De Paardenkamp staat een waarschuwingsbord voor bezoekers dat ze geen appels of wortels mogen voeren aan de paarden. “Mensen denken dat het fijn is voor oudere paarden om zoiets te geven, maar vooral als het stukjes zijn is dat een risico. Als ze toch iets willen geven hebben we daarvoor in ons winkeltje speciale paardensnoepjes die smelten in de mond.”
Nog een paar tips om slokdarmverstoppingen te voorkomen:
- Geef oudere paarden geen wortels, appels of bieten in stukjes. Wil je perse een wortel geven? Geef dan een hele, die het paard zelf moet afkauwen.
- Bietenpulp is een uitstekend voedingsmiddel, maar laat het wel zorgvuldig en vooral lang genoeg weken in ruim water. Kijk voor aanwijzingen op de verpakking en volg die ook op.
- Bewaar bietenpulp achter slot en grendel of op een andere locatie, zodat uitgebroken paarden er niet bij kunnen.
- Geef paarden nooit gemaaid gras uit de tuin. Ze vinden het heerlijk, maar schrokken de kleine sprietjes daardoor vaak te snel op, zonder goed te kauwen. Het vormt snel een plakkerige prop. Leg goedbedoelende buurtbewoners uit waarom ze geen maairesten (of ander snoepgoed) aan jouw paard moeten geven.
- Voernijd? Zorg voor afstand tussen de etende paarden en laat ze in alle rust liefst alleen eten. Voer alle paarden tegelijk.
- Paarden eten niet snel vreemde voorwerpen, maar veulens soms wel. Pas wel op dat er geen restjes touw of verpakkingsmateriaal in hooi of kuil blijven zitten.
- Geef een paard liever geen krachtvoer tijdens een reis in een trailer. Ruwvoer kan wel en is zelfs goed, omdat kauwen stress reduceert.
Met ruim 60 jaar ervaring in het verzorgen van oudere paarden delen wij graag onze kennis. Dit kennisartikel word je gratis aangeboden door Stichting De Paardenkamp. Dankzij de steun van giften en donateurs kunnen wij deze waardevolle informatie blijven delen. Help je mee om ons werk te ondersteunen? Ga naar www.paardenkamp.nl
Tekst: Tessa van Daalen
Foto: Marlies Trap
