Paarden moeten per etmaal minimaal een half uur plat liggen om genoeg diepe REM-slaap te ondergaan. Als ze zich onveilig voelen of moeite krijgen met opstaan, gaan ze soms niet liggen. Ze kunnen daardoor zo oververmoeid raken dat ze letterlijk door hun benen zakken.
Dat paarden staand kunnen rusten weten de meeste mensen wel. Dat ze daarnaast ook een periode echt helemaal plat moeten liggen, is minder bekend. Gaan liggen is voor een prooidier als een paard een kwetsbaar moment. Ze doen dat dus alleen als ze zich veilig wanen en ook weer snel kunnen opstaan bij gevaar. Bij groepjes paarden in een weide zie je vaak dat er eentje de wacht houdt.
Onrust
Wat wij als veilig ervaren, hoeft dat voor een paard niet te zijn. Een dichte stal, waarbij hij niet kan zien wat eraan komt, voelt voor een paard vaak helemaal niet veilig. Zeker niet als er veel onrust is in de vorm van geluiden of andere paarden die langs lopen. Ook als alleen de onderste helft van de box dicht is en dus het zicht is belemmerd, kan dat voor een paard voldoende reden zijn om niet te gaan liggen. “Een tekort aan REM-slaap kan voor ernstige gezondheidsproblemen zorgen”, legt paardenarts Yteke Elte van de Universiteit Utrecht uit. “Slaapdeprivatie noemen we dat. Er zijn voldoende filmpjes van te vinden, je ziet die paarden gewoon letterlijk door hun benen zakken en omvallen.”
Stijver
Onrust en een onveilig gevoel kan dus een reden zijn waarom een paard niet gaat liggen. Maar als ze ouderdomskwaaltjes krijgen en stijver worden, kunnen paarden ook moeite krijgen met opstaan, waardoor ze niet meer goed durven te gaan liggen. Yteke Elte: “Nooit liggen is geen optie, dus er komt een moment dat ze het toch doen of oververmoeid door hun benen zakken. Dat kan soms wondjes opleveren, vaak op de voorzijde van de kogels. Als ze dan weer overeind proberen te komen en het lukt niet, is dat een akelig gezicht. Ze proberen het toch en kunnen zich bij die pogingen ook lelijk verwonden of oververmoeid raken van het proberen.”
Film het
Eigenaren hebben niet altijd in de gaten of hun paard nog voldoende ligt. “Soms zie je het aan de bodem of hebben ze een vieze vlek op hun zijde, of zitten ze onder de bodembedekking. Dan liggen ze wel. Maar zijn ze altijd schoon, of hebben ze onverklaarbare wondjes, staan ze veel te dommelen, dan kan dat een teken zijn dat ze te weinig slapen. Ik raad aan om, als het paard op stal staat, een simpel cameraatje boven de box te hangen en filmpjes te maken, zodat je weet wat er gebeurt als je er niet bij bent. Slaapdeprivatie kan overigens voorkomen bij paarden van alle leeftijden.”
Als je ziet dat je paard moeite krijgt met opstaan of als je twijfelt of hij voldoende diepe slaap ondergaat, is dat reden voor overleg met je dierenarts. Yteke Elte: “Het is belangrijk om uit te zoeken wat de onderliggende oorzaak is. Daar kunnen we soms wat aan doen. Misschien is de ondergrond gewoon te glad en kunnen rubber matten of meer strooisel het verschil maken. Heeft een paard wel genoeg ruimte? Als hij door artrose strammer wordt, kan pijnmedicatie soms uitkomst bieden.”
Helpen met opstaan
Als er meerdere paarden bij elkaar in de wei staan en eentje heeft moeite met opstaan, let dan wel op of de andere paarden hem niet lastig vallen. In dat geval is apart zetten met een vriendje dat hem niet plaagt beter. Sommige mensen gaan een paard helpen, als hij moeite heeft met opstaan. “Je kunt hem een keer een zetje geven, maar dat is natuurlijk geen blijvende oplossing. Hoe ga je dat doen als je er zelf niet bij bent? En je moet ook oppassen dat je daarbij niet in gevaar komt, want het is geen hond die je even op z’n pootjes zet. Meestal zijn paarden die proberen op te staan en het lukt niet enigszins in paniek. Je kan worden geraakt door maaiende benen of misschien is hij zo wankel dat hij weer omvalt.”
Beslissing
Dierenarts Yteke wijst erop dat niet goed kunnen opstaan bij oudere paarden vaak wel een teken is dat het einde nadert. “We kunnen het met medicatie soms nog iets uitstellen, maar je moet er wel over nadenken wat nog paardwaardig is. Stel de beslissing niet uit tot hij doodmoe in elkaar zakt en misschien op een onhandige plek ligt. Zie je dat je paard ligt en niet overeind kan komen, waarschuw de dierenarts. Als je hem te lang laat liggen, kan hij bijvoorbeeld zenuwschade in de schouder of elleboog oplopen. Bovendien eet en drinkt hij dan niet. Stel zijn welzijn voorop.”
Tekst: Tessa van Daalen
