Een paard eet niet snel giftige planten of bladeren. Die zijn namelijk meestal vies van smaak. Dat wordt anders als paarden in een erg schrale wei staan en er verder niets anders te eten is. Of als het in gedroogde vorm in hooi of kuil terecht komt. Dan verliest het die smaak.
De meest voorkomende giftige plant in paardenweiden is Jacobskruiskruid. Dat is meteen ook een hele gevaarlijke, omdat het onomkeerbare schade aan de lever kan veroorzaken. Het nare is dat als een paard daarna opnieuw Jacobskruiskruid eet, er méér schade bijkomt. Dit kan zelfs dodelijk zijn. Als een lever is aangetast hopen afvalstoffen zich op in het lichaam. Paarden worden sloom, ze vallen af en een opvallend verschijnsel is dat ze veel gapen. Maar dat zijn allemaal ook symptomen van maagzweren, waar het wel eens mee wordt verward. Bij ernstige leverschade kunnen paarden wild gedrag vertonen. Een dierenarts kan aan de hand van bloedonderzoek uitzoeken of de lever is aangetast, maar niet hoeveel. En als het eenmaal zo ver is, is er ook weinig meer tegen te doen.
Jacobskruiskruid komt in heel Nederland voor. In het verleden werd het zelfs uitgezaaid in bermen, omdat het van die leuke gele bloemetjes heeft. De plant heeft een voorkeur voor zanderige kale plekken in kapotgetrapte weiden. De stengel is taai en de blaadjes groeien vooral dicht bij de grond. Het is in voorjaar en zomer vooral te herkennen aan de zwart-geel gestreepte rupsen van de Jacobsvlinder, die erop zijn te vinden. Na de bloei krijgt de plant zaden die door pluisjes als van een paardenbloem hele gebieden kunnen bestrijken.
De beste manier om deze sluipmoordenaar te voorkomen is goed weidebeheer, waarbij je kale plekken tegengaat. Als je het afmaait krijgt het juist een groeispurt en het is nauwelijks gevoelig voor chemische bestrijdingsmiddelen. Zie je er toch eentje staan, trek de plant met wortel en al uit de grond voor deze in bloei komt en zaad kan verspreiden. Vergeet niet om handschoenen aan te doen. Gooi de plant in de vuilnisbak, niet op de mesthoop.
Bij De Paardenkamp werd enige jaren geleden een nieuw perceel gekocht dat vol stond met Jacobskruiskruid. Beheerder IJsbrand Muller: “We zijn lang bezig geweest om dat kwijt te raken. Het land had achterstallig onderhoud. Door in te zaaien met paardengras en een goed bemestingsplan, gecombineerd met het handmatig verwijderen van het kruiskruid dat toch nog de kop opstak, hebben we het uit kunnen bannen. Maar we zijn er altijd scherp op.”
Helikopterzaad
Herfsttijloos lijkt op een vaak paarsgekleurde krokus en wordt in tuinen of potten als sierplant gebruikt. Het is een vreemde gast in weilanden, maar wordt soms wel in bermen gevonden. En er zijn gevallen bekend waarbij het in partijen hooi uit het buitenland zat. Het risico dat een paard het eet is dus niet zo groot, maar als dat gebeurt kan dat dodelijk zijn. Al een paar uur na het eten ervan kan een paard ernstige bloederige diarree krijgen. De ademhaling en het hartritme raken verstoord.
Bladeren en (‘helikopter’-)zaden van de esdoorn kunnen de acute en vaak dodelijke spieraandoening atypische myopathie veroorzaken. Vooral na een droge zomer is het risico groter. Paarden die dit krijgen worden ineens slap, hun bewegingen worden ongecontroleerd, de ademhaling gaat moeizamer, ze lijken koliek te hebben maar eten vaak nog wel en hun urine is bruin. Als je dat ziet, moet je meteen de dierenarts bellen. Probeer het paard zo min mogelijk te laten bewegen. Vergeet niet om eventuele andere paarden uit de wei te halen. Esdoorns groeien in heel Nederland en staan vaak in boomsingels rond weilanden.
Rond de weiden van De Paardenkamp staan geen esdoorns. Wel eiken, waarvan de jonge eikels ook darmproblemen kunnen geven. “Maar zolang ze genoeg gras te eten hebben, geven paarden daar de voorkeur aan en daardoor hebben we geen problemen.”
Tuinafval
Een echte ‘killer’ is de taxus. Deze naaldboom, met leuke kleine dennenappeltjes op de takken, is zo giftig, dat er wel dode paarden en koeien zijn gevonden die de takken nog in hun mond hadden. De gifstof zorgt voor een acute hartverlamming en dit gaat zo snel, dat er meestal niets aan te doen is. IJsbrand Muller waarschuwt in dit verband voor kerst- en andere bloemstukjes, waar het soms in zit verwerkt. “Het lijkt misschien ver gezocht, maar er zijn soms mensen die denken dat ze alle groenafval aan paarden kunnen geven.”
Er zijn meer sierstruiken en bomen die giftig zijn, zoals buxus, liguster en rhododendron. Die worden soms als afrastering rond een paardenbak gebruikt, maar zijn daar dus minder geschikt voor. Tenzij je er goed voor zorgt dat je paard er nooit een hap van neemt. Het is ook altijd opletten tijden een buitenrit. Laat je paard niet zomaar ergens aan knabbelen. Nog een belangrijke waarschuwing: geef een paard nooit tuinafval en zorg ook dat goedbedoelende omwonenden dat niet doen. Zelfs gemaaid gras kan voor problemen zorgen, zoals slokdarmverstoppingen.
(Tekst: Tessa van Daalen, foto: Hans Brongers)
