Niets is zo lekker als de zomer. Behalve dan de insecten… Wat zijn de grootste kwelgeesten en hoe kun je je paard het beste beschermen?
Dazen en horzels worden vaak door elkaar gehaald. Het verschil is groot. Dazen zijn grote, vliegachtige insecten die gemeen bijten. Alleen de vrouwtjes doen dat, omdat ze het bloed nodig hebben voor hun eiproductie. Dazen houden van broeierig weer en komen vooral af op lichaamswarmte en donkere kleuren. Ze beperken zich niet tot paarden. Een beet van een daas doet niet alleen flink pijn, het kan ook een grote bult veroorzaken bij mens en dier. Maar ze zijn op zich ongevaarlijk. Ze leggen geen eitjes op of in hun slachtoffers.
Horzels zien eruit als dikke bijen met een opvallend krom achterlijf. In tegenstelling tot dazen kun je ze horen, want ze zoemen hard. Horzels bijten of steken niet, maar zijn op een andere manier gevaarlijk voor paarden. Ze plakken namelijk eitjes aan de haren, die als geelwitte stipjes zichtbaar zijn. Als een paard ze oplikt, ontwikkelen die zich in de maag en het begin van de darm tot larven, die zich vasthechten aan de wand en daar beschadigingen aanrichten.
Sommige paarden zijn bang voor dazen of zoemende horzels. Ze gaan rennen, waardoor ze zichzelf kunnen beschadigen of gaan zweten en daardoor vaak nog meer insecten aantrekken. Bij De Paardenkamp staan in de weides dazenvallen, waarin de nare steekbeesten gevangen worden. Beheerder IJsbrand Muller : “Die werken uitstekend. Je ziet dat de paarden vaak om die vallen heen gaan staan als er veel insecten zijn.”
Vliegen
Er bestaan vele verschillende soorten vliegen. De meeste zijn onschuldig, in de zin dat ze niet bijten of steken. De stalvlieg (Stomoxys calcitrans) die vooral bij broeierig weer actief wordt, bijt wel. Al valt de pijn en de bult erna meestal mee. Gewone vliegen zijn hinderlijk, omdat ze van vocht en viezigheid houden. Daar pikken ze bacteriën op, die ze via hun pootjes overbrengen als ze daarna op je paard gaan zitten. Bijvoorbeeld bij een wond of in de ooghoeken. Vliegen eten alleen vloeibaar voedsel. Ze leggen hun eitjes op warme, vochtige plekken.
De laatste jaren worden er steeds meer paardenluisvliegen gezien in Nederland. Dat zijn exemplaren met weerhaken aan hun poten. Het vrouwtje voedt zich met bloed dat ze het liefst bij de liezen en geslachtsdelen van een paard vandaan haalt. Omdat ze zich daarbij vasthaken, kan een paard ze met zijn staart niet zomaar wegslaan. De beet op zich is niet schadelijk, maar de paniek die daardoor ontstaat kan er wel voor zorgen dat je paard zich verwondt.
Muggen
Muggen zijn er ook in vele soorten en maten. De gewone plaaggeest die jou uit je slaap houdt, lust ook paardenbloed. Een paard krijgt er net zulke jeukbulten van. Maar een groter gevaar is dat ze het West Nijl virus kunnen overbrengen wat tot ernstig neurologische klachten en zelfs tot de dood kan leiden. In het najaar van 2023 is het virus voor het eerst in Nederland aangetroffen. Het is ook gevaarlijk voor mensen, maar gelukkig bestaat er wel een vaccin tegen.
De kleine Culicoide mug, ook wel ‘knut’ genoemd, is berucht in de paardenwereld als de veroorzaker van staart- en manen eczeem. Paarden die daar gevoelig voor zijn schuren zich tot bloedens toe open, want ze worden gek van de jeuk. Er wordt veel onderzoek naar gedaan. Het beste is om beschermende dekens te gebruiken die het hele lichaam van hoofd tot staart bedekken en paarden voor de avondschemer binnen te halen. Overigens kunnen knutten eveneens een ernstige ziekte overbrengen, de Afrikaanse paardenpest. Maar ook die is nog niet in Nederland opgedoken.
De beste bestrijdingstips:
Er zijn vele merken insectensprays in de handel. Kies een soort die speciaal voor paarden is, zodat je zeker weet dat het geen kwaad kan voor jouw viervoeter. Twijfel je, probeer dan een beetje op een plekje waar het geen kwaad kan, bijvoorbeeld zijn bil en wacht minstens 24 uur of er een reactie komt. Het loont de moeite om verschillende middelen uit te proberen, tot je weet wat voor jouw paard en de insecten in jouw omgeving het meest effectief is.
- Pas op met zelfgemaakte middeltjes. Ook al zijn de ingrediënten stuk voor stuk niet gevaarlijk, door ze samen te voegen kan een reactie ontstaan, waardoor ze dat ineens wél zijn.
- Knoflook wordt, zowel voor inwendig als uitwendig gebruik, aangeprezen als anti-insecten middel. Er bestaat geen wetenschappelijk bewijs voor de werkzaamheid. Als je je aan de voorgeschreven hoeveelheid houdt, kan het ook geen kwaad. Dus als je denkt dat het effect heeft: gewoon doen.
- De belangrijkste tip is: ruim het erf op en zorg dat er nergens viezigheid of stilstaand water is. Daar planten insecten zich namelijk in voort.
- Het beste tegen insecten is een speciaal dek dat je paard van top tot teen beschermt. Liefst met een zebrapatroon. Onderzoek heeft uitgewezen dat insecten moeilijker kunnen landen door de kleurverschillen.
- Omdat dazen afkomen op donkere kleuren heeft lichte kleding voor jezelf of -als je paard een vliegendeken nodig heeft- een lichte kleur dek de voorkeur.
- Veel vliegen rond zijn ogen? Laat de voorpluk groeien of doe een frontriem met franjes aan het halster. Als jouw paard altijd zonder halster buiten loopt -wat eigenlijk veiliger is- doe dan een vliegenmasker om.
- Insecten houden niet van wind. Een ventilator op stal kan helpen, mits deze op een plek hangt waar je paard niet bij kan.
- Er zijn speciale dazenvallen verkrijgbaar die je in de weide kunt zetten. Ook bestaat er vliegenlijm. Smeer het op een zwarte emmer of bal die je bij de wei zet (maar wel buiten bereik van je paard en je hond).
- Voor op stal zijn er plakvellen, vliegenlampen en lokzakken. Hang ze buiten bereik van je paard. Gebruik nooit van die hoogfrequente geluidsapparaten. Er zijn paarden die die tonen ook kunnen horen en daar veel last van hebben.
- Zorg voor voldoende schaduwplekken, zodat je paard niet te warm wordt. Want een warm paardenlijf werkt als een magneet op insecten.
- Teveel dazen bij jou in de buurt? Ga over op een tropenrooster en zorg dat je paard ’s nachts buiten en op de warmste momenten binnen staat.
- Natuurlijke vijanden van insecten zijn vogels en spinnen. Laat spinrag voorlopig even zitten en neem kippen, die je los laat lopen. Nog een oud huismiddeltje: plant lavendel, citroenkruid en Afrikaantjes. Of verf alle muren blauw.
- Krab de eitjes van horzels van je paard voor hij ze kan oplikken. Daar bestaan speciale mesjes voor, maar het lukt ook met een schuurblokje.
(Tekst: Tessa van Daalen, foto: Ilona van Egdom)
