Hij ziet er aaibaar uit, maar dat kun je bij de eikenprocessierups beter uit je hoofd laten. Voelt hij zich bedreigd, dan schiet hij zijn haren af. Die zijn klein, dus dat voel je niet meteen. Ze kunnen echter ernstige allergische reacties veroorzaken bij mensen, maar vermoedelijk ook bij paarden.
De eikenprocessierups (Thaumethopea processionea) leeft -zoals de naam al verraadt- in nesten in eikenbomen. Ze komen aan hun naam, omdat ze in optocht over een boom wandelen, op zoek naar eikenbladen om te eten. Na het verpoppen komt er een onopvallende en ongevaarlijke nachtvlinder uit. De rups heeft echter ter afweer van vijanden brandharen, die hij tot wel 100 meter kan wegschieten. Deze haren blijven ook in het nest plakken en kunnen van daaruit wel meer dan vijf jaar voor overlast zorgen, bijvoorbeeld als zo’n nest bij een storm uit een boom waait. De rups is ongeveer van april tot augustus actief, maar omdat de lege nesten dus ook een risico vormen, kan de overlast langer aanhouden.
Opgezwollen hoofd
Bij mensen die de haren op hun huid krijgen, treden soms allergische reacties op in de vorm van rode, jeukende bulten. Komen ze in je ogen of worden ze ingeademd, dan kunnen ontstekingen of zelfs ademhalingsproblemen ontstaan. Ook bij paarden duiken berichten op over allergische reacties. Er zijn verdachte gevallen gemeld, waarbij er grote zwellingen ontstonden aan het hoofd, tong of lippen die soms slikproblemen tot gevolg hadden. Ook werden oogontstekingen, ademhalingsproblemen en zelfs spontane abortussen door baarmoederontstekingen in verband gebracht met de rupsen, na aantoning van brandharen op de geïnfecteerde plekken. Omdat de huid van paarden dikker is, bestaat het vermoeden dat zij vooral problemen hebben bij inademing, doorslikken of het via de ogen binnenkrijgen van de brandharen. Dat gebeurt bijvoorbeeld ook als er haren in het gras terecht komen dat voor ruwvoer wordt gebruikt.
Natuurlijk evenwicht
Ook rond de weilanden van De Paardenkamp staan eikenbomen. “Daar hebben we profijt van, want ze bieden schaduw als het warm is”, zegt beheerder IJsbrand Muller. Hij is zich bewust van het risico dat de rupsen vormen, maar noemt het een lastig evenwicht. “We hebben wel eens een paard met ontstoken ogen gehad en eentje met vreemde plekken op de hals. Dat ging over, nadat we ze op een ander weiland hadden gezet, uit de buurt van de bomen. Maar het blijft lastig te bewijzen of de rupsen de oorzaak zijn. Het is voor ons ondoenlijk om de paarden allemaal uit de buurt van de eiken te houden, daarvoor hebben we teveel kilometers boomsingels. En het merendeel heeft bij ons nergens last van.”
Bestrijding van de rupsen is een moeilijk verhaal. Gezien de grote hoeveelheid bomen is dat rond De Paardenkamp onbegonnen werk. Muller: “Bovendien zijn niet alle bestrijdingsmethoden even onschuldig. Je hebt bijvoorbeeld van die plakstrips waar de rupsen in blijven hangen. Daar plakken echter ook dieren aan vast die je niet wilt vangen, zoals vogels of nuttige insecten. Daarnaast schieten die rupsen de brandharen juist weg als ze worden verstoord, dus je verergert de problemen. Wij laten ze liever met rust. Het gaat erom dat de natuur in balans is. Er moet een goed evenwicht zijn, waarbij natuurlijke vijanden zoals koolmezen en sluipwespen de hoeveelheid rupsen binnen de perken houdt.”
Professioneel bestrijden
Heb je eikenbomen op je perceel, ontdek je rupsen en ben je bang dat die een probleem vormen voor mensen of paarden, dan kun je het beste een professioneel bedrijf inschakelen die de nesten zo kan wegzuigen dat er geen haren vrijkomen. Worden de rupsen via een andere instantie bestreden, vraag dan even na op welke wijze. Zelfs biologische middelen kunnen bij paarden reactie geven als ze er via het gras of water uit de sloot bij kunnen. Het risico van een aanpak waarbij alleen de rupsen worden verdelgd is dat de nesten blijven zitten, die ook een probleem kunnen vormen. Spoel zo’n nest nooit met water weg, want dan verspreiden de brandharen zich over een groot gebied.
Probeer je paard uit de buurt van de bomen te houden. Vermijd contact met de brandharen door ze bijvoorbeeld een eczeemdeken op te doen met een hoofdnet. Als dat op 60 graden wordt gewassen, maakt dat eventuele haren onschadelijk. Zorg dat er geen waterbakken in de omgeving van de eikenbomen staan en maak ze op afstand regelmatig schoon, om verdwaalde haren te verwijderen.
Ruwvoer
Dode rupsen, nesten of losse brandharen in ruwvoer kunnen in sommige gevallen een allergische reactie veroorzaken. De haren zijn zo klein dat je die niet met het blote oog ziet. Een goede leverancier neemt maatregelen om te voorkomen dat het ruwvoer ermee wordt besmet. Krijgt jouw paard toch een verdachte reactie na het eten van ruwvoer, stop dan met het voeren ervan (ook aan andere paarden) en waarschuw de dierenarts.
TIPS
- Rupsen gezien? Waarschuw de terrein eigenaar
- Houd je paard -als dat kan- uit de buurt van eikenbomen
- Zo niet, doe hem een eczeemdeken op
- Plaats geen waterbakken in de buurt van eikenbomen
(Tekst: Tessa van Daalen, foto: Heleen Schenk)
