Dode vissen, vogels of andere dieren die in (drink)water liggen of per ongeluk worden meegeperst in een baal ruwvoer, kunnen een broedplaats zijn voor de bacterie Clostridium botulinum. Die scheidt een gifstof af die de levensgevaarlijke ziekte botulisme veroorzaakt.
De bacterie die botulisme veroorzaakt, gedijt goed in een vochtige, warme, zuurstofarme omgeving. De gifstof is bijzonder sterk en daardoor erg gevaarlijk. Maar sterk verdund wordt er gretig gebruik van gemaakt in de cosmetische en medische wereld. We kennen het daar onder de naam botox. Het zorgt voor verlamming van spieren, maar door die verdunning is dat slechts van tijdelijke aard. Het wordt gebruikt om rimpels te voorkomen of ter bestrijding van spierspasmen.
Ook in de veterinaire wereld is geëxperimenteerd met het gebruik van botox, maar dan als medicijn. Zo werd er gekeken of het hanentred kon verminderen of een positief effect had bij hoefbevangenheid. De uitkomsten waren wisselend. In beide gevallen is er nog niet voldoende onderzoek gedaan om met een goede richtlijn voor eventuele toepassing te komen.
Dodelijk
Paarden die water drinken waarin de bacterie voorkomt of ruwvoer krijgen van een baal waar ongezien binnenin een dood dier zit, krijgen te maken met een onverdunde hoeveelheid gif en dat is in de meeste gevallen dodelijk. Het lastige is dat de symptomen die als eerste worden gezien vaak niet in verband worden gebracht met botulisme, omdat ze ook op andere aandoeningen lijken. Paarden gaan erg speekselen, hebben moeite met slikken en maken proppen van hun voer. Dat kan lijken op gebitsproblemen. Komt daar onrust bij, dan wordt vaak gedacht aan koliek. Typerend voor botulisme is dat de tong verlamd raakt. Daaraan is wel goed te zien waarmee je te maken hebt. Helaas betekent dat, in combinatie met spiertrillingen en zwalkend lopen, dat de ziekte al verder gevorderd is.
Er bestaat een antiserum tegen het gif, maar dat moet speciaal worden gemaakt. Dus alleen als de dierenarts er in een zeer vroeg stadium bij is en meteen de juiste diagnose weet te stellen, is er een kans op overleving. Dat lukt alleen als er nog geen neurologische verschijnselen zijn, anders is er al ernstige zenuwschade. In Amerika schijnt er een vaccin tegen botulisme te bestaan, dat echter niet is goedgekeurd voor de Nederlandse markt.
Zeldzaam
Botulisme komt gelukkig in Nederland niet veel voor. Ook bij De Paardenkamp hebben de medewerkers er nog nooit mee te maken gehad. Beheerder IJsbrand Muller: “Wij streven ernaar om ons hooi zo droog mogelijk in balen te verwerken. De kans dat we per ongeluk een dood dier meepersen is nooit helemaal uit te sluiten. We werken met machines, niet alles wordt tot in detail onderzocht.” Hij legt uit dat een deel van de paarden met de hand wordt gevoerd, waarbij een dood dier in een baal zou opvallen. “Maar in het Paddock Paradise zetten we met de tractor een hele baal neer, dus daar zou het in theorie kunnen. We hebben het gelukkig nog nooit meegemaakt en proberen ook altijd zeer zorgvuldig ons ruwvoer te winnen, om zulke dingen te voorkomen.”
Schoonmaken
Dode vissen in waterbakken of sloten waaruit paarden drinken, vormen ook een risico. “Die hebben wij niet. In al onze bakken is sprake van doorstroming, in de meeste gevallen met leidingwater of anders via een bron. Wij gebruiken geen slootwater.” Muller vertelt dat het een ‘tweede natuur’ van alle medewerkers is om de waterbakken te controleren en zo nodig schoon te maken. “Dat doen we ook bij automatische drinkbakken. Die hebben namelijk ook aandacht nodig. Altijd even kijken of ze nog goed werken, groene aanslag weghalen en goed doorspoelen.”
Tips:
- Ook al heb je automatische drinkbakken: controleer ze dagelijks en maak ze minstens één keer per week schoon.
- Gebruik je (grote) watertonnen, gooi ze regelmatig leeg en ververs het water.
- Ben je aangewezen op slootwater, controleer dagelijks of er geen dode vogels of vissen in drijven. Zo ja, stop onmiddellijk met het geven van dit water en gebruik jerrycans kraanwater.
- Water dat stinkt? Niet geven.
- Vochtige baal ruwvoer? Wikkel af voor je ervan voert.
(Tekst: Tessa van Daalen, foto: Linda Planken)
